Een avond vol ritme, traditie en improvisatie in het Bimhuis
Op maandag 23 juni werd het Bimhuis in Amsterdam omgetoverd tot een laboratorium van geluid tijdens de masterclass DisOrient Fusion LAB: Sonic Bridges, geleid door de charismatische Marokkaanse gnawa-meester Mehdi Nassouli, in samenwerking met het Marmoucha Orchestra.
Met ruim 25 deelnemers van verschillende muzikale niveaus werd het een avond vol muzikale uitwisseling en improvisatie. Artistiek leider Arin Keshishi van Marmoucha Orchestra opende de avond met een warm welkom, waarna Mehdi het publiek direct meenam op reis langs de roots van de gnawa-traditie.
“It was eye-opening,” zegt Ege, net afgestudeerd in jazzpiano in Den Haag. “I recognized some familiar tones from Arabic and Turkish music, but the oral tradition of gnawa was new to me. I now feel like I’ve glimpsed something ancient and sacred.”
De “klap” als sleutel tot trance
Mehdi zette de toon met zijn diepe, soulvolle klanken op de guembri, het iconische snaarinstrument van de gnawa. Hij vertelde over de betekenis en oorsprong van deze muziek, waarin ritme alles is. “De klap is essentieel,” legde hij uit, “er bestaan zelfs gnawa-groepen die alleen uit ‘klappers’ bestaan.”
Het publiek werd opgedeeld in ritmegroepen, waarbij Mehdi elke groep een specifiek klappatroon en ritme toekende. Gaandeweg ontstond, met steeds complexere structuren, een verbluffend tapijt van klank en cadans, slechts met handen en energie. Natuurlijk ging het niet meteen vlekkeloos, maar de interactie werkte aanstekelijk en het publiek raakte zichtbaar enthousiast.
Martin, een enthousiaste klarinettist, genoot zichtbaar: “Die klapstructuren zijn zo anders dan wat ik gewend ben! Gnawa is eigenlijk de wortel van heel veel muziek, je hoort er de geschiedenis van terug.”
Daarna nam Mehdi opnieuw zijn guembri ter hand en zette het nummer “Bambambara” in, waarbij hij de deelnemers uitnodigde om mee te zingen. Gaandeweg liet hij hen ook de eerder geleerde klapritmes weer invoegen en nodigde hij muzikanten uit het publiek uit om bij hem op het podium te komen spelen. Spontaan ontstond een band van cursisten die met hem mee jamden. “Het voelde alsof we onderdeel werden van een eeuwenoude traditie,” aldus een deelnemer.
Muzikale dialoog
Tijdens de masterclass ontstond een open gesprek over gnawa-muziek en de connecties met blues, gospel en Arabische muziek. “Gnawa is geen academische muziek,” vertelde Mehdi. “Ik ben ermee opgegroeid, maar heb nooit theorie geleerd. Het komt uit het leven, uit de straat.” Hij benadrukte dat gnawa lang geen geaccepteerde kunstvorm was in de hogere kringen van Marokko, maar dankzij technologie (“technologia!” zoals hij het lachend noemde) wereldwijd zijn weg heeft gevonden naar nieuwe generaties.
Arin van Marmoucha Orchestra vroeg waarom gnawa altijd pentatonisch klinkt. “Ik wist niet eens wat dat betekende,” lachte Mehdi, “maar ik wist wél hoe het moest klinken.” De kracht van orale overlevering, het ontbreken van geschreven notatie en de diepe spirituele wortels maakten diepe indruk op het publiek.
Voor Linde, een professionele pianiste, bood de avond verdieping: “Die pentatoniek uit Marokko is nét anders dan wat we hier kennen. En het klappen was echt bijzonder. En om met Marmoucha Orchestra te mogen jammen? Geweldig! Die zijn zó goed!”
Marmoucha & Mehdi: een magische match
Later op de avond betraden leden van het Marmoucha Orchestra het podium voor een dynamisch mini-concert met Mehdi: Arin Keshishi, Tuur Moens, Xavi Torres, Maripepa Contreras en Antonio Moreno brachten een rijk geluid zoals we gewend zijn van deze geweldige muzikanten. Marmoucha Orchestra en Mehdi Nassouli zijn een match made in heaven.
De avond werd afgesloten met een jamsessie met Marmoucha Orchestra en het publiek, waarbij Mehdi de muzikanten leidde door een spontane ‘soundpainting’: met gebaren en mimiek dirigeerde hij live de opbouw en intensiteit van het gezamenlijke spel. Rond elf uur kwam een zinderende avond ten einde, met een publiek dat nog nagloeide van inspiratie en adrenaline.
Alexandra, amateurdwarsfluitist, straalde: “Ik merkte dat ik op gehoor mee kon improviseren. Dat gaf me echt zelfvertrouwen. En die combinatie van geschiedenis en muziek, dat beklijft. Ik kijk uit naar Mehdi’s playlist!”
De masterclass liet weer eens zien in welke mate muziek doet verbinden, verdiepen en verwonderen. Gnawa is geen muziek om alleen te begrijpen; je moet het voelen, horen, doen. En dat gebeurde, deze bijzondere zomeravond in het Bimhuis.